Tunapozungumzia
mafanikio binafsi tunalenga kwa upana maisha mazima ya mwanadamu. Wengi
unaposema mafanikio wanaelekeza mawazo yao
kwenye kuwa na fedha, nyumba, magari na utajiri. Mafanikio ya kweli ya binadamu
yanahusisha maeneo kama mafanikio
kiuchumi, kama vile kuwa na uwezo wa kujikimu
na kumudu garama za maisha ya kilasiku. Mafanikio ya kijamii, kamavile kuwa na
mahusiano bora na wanaotuzunguka. Mafanikio ya kiroho, kama
vile kuwa thabiti kwenye mambo ya kiimani. Mafanikio kihisia, kamavile kuwa na
uwezo wa kujimudu kihisia nk. Ilikujiwekea mazingira bora katika kuyaelekea
mafanikio yetu binafsi ni vema ufahamu na kuweza kufanya yafuatayo.
1. Tambua umuhimu wa muda na jifunze
kuukomboa.
Lazima kufahamu kuwa kamwe huwezi
kuukomboa muda kama hujui umuhimu wake. Labda
tuuangalie muda katika mitazamo tofautitofauti;
Katika
mtazamo wa kiimani, (kiroho), kuukomboa muda kumezungumziwa ndani ya vitabu
vitakatifu kwa namna mbalimbali. Baadhi ya maanbiko yanaonyesha kuwa hata
ibilisi mwenyewe anatenda kazi akijua kuwa wakati wake nimchache sana. Maeneo mengine
misahafu imeeleza kuwa kati ya hatua zajuu za busara ya mwanadamu ni katika
kujua umuhimu wa muda na kuukomboa.
Tukiangalia katika
mtazamo wa kimaisha, watuwengi wameshindwa kufifia malengo yao waliyoyatamani kwazababu ya kufikiri kuwa
muda upo tele na kwahivyo wangeweza kufanya walichokitaka wakati wowote,
wakisahau ukweli kuwa muda ni mchache katika kila tunachotaka kukifanya,
wenzetu waingereza wana msemo usemao “There
is little time for everything”.
Kwa
kutofahamu umuhimu wa muda wengi wetu wamekuwa wakifikwa na kihoro pale
wanapokaribia kustahafu maana hamna walichokifanya wakiwa kazini. Maranyingi
ninawashauri watu kuanza kuelekeza mawazo katika ile siku ya kustahafu mara tu
unapoajiriwa, ukisubiri uwaze na kujiandaa kustahafu mudamchache kabla
utajikuta unachanganyikiwa. Hii itakuwezesha kuelewa umuhimu wa muda mdogo
ulionao kazini na namna ya kuukomboa ili usije kuadhirika mbeleni. Ni vema
ukifahamu ukweli kuwa “Uko vile ulivyo na jinsi ulivyo kwa kulingana na vile
unavyoutumia muda wako”
Tumia
muda wako kuwekeza katika busara na ufahamu ,mfano; shule na kazi.
Katika
kutafuta kuwa na busara ni lazima kufahamu kuwa kuna wakati wa kila jambo
chini ya jua na kila jambo lahitajika
kutendeka au kufanywa katika muda wake muafaka. Wengi wetu tumepata hasara
katika miradi mbalimbali maana tumeshindwa kujua muda muafaka wa kuanza au
kumaliza shuhuli fulani au biashara fulani.
2. Jifunze kuwa na malengo na kuongozwa
nayo.
Mara
nyingi tumejikuta tukiwa kwenye mijadala na tukilalamikia umasikini wetu
kusababishwa na wazungu, nyimbo hizi zimeanza miaka mingi na kwa kadri
tunavyozidi kulalama ndivyo jinsi umasikini unavyo tuzidi siku baada ya siku.
Tuna pumbazika tulilaani mabara ya ulaya
na marekani kwa kusababisha umasikini wetu wakati asilimia kubwa ya watu wa
mabara hayo wapo hapa kwetu miaka hii na wanazidi kufanikiwa kwa kutumia
vilivyopo hapahapa na isi tukiwa hapahapa tukiwatolea macho. Mtazamo wangu
niwatofauti kidogo, na ninaungana na baadhi ya tafiti ambazo zimebainisha kuwa
tatizo letu kubwa limekuwa sio sana mtaji, ardhi au elimu bali ni Matumizi mabaya ya muda, na maisha
yasiyokuwa na malengo.
Msingi
wa malengo yetu uwe kwenye kuwekeza katika ufanisi na kuweka kipaumbele kwenye
mafanikio yetu binafsi. Mipango mingi ya watu, hususan watu wa dunia ya tatu
imekuwa isiyohalisi na isiyoishia kwenye mafanikio maana haikuhusishwa na muda
muafaka , wenzetu wana msemo usemao “No
plan without time span” yaani hakuna mpango au lengo lisilo endana na muda.
Malengo
yamegawanyika katika makundi mawili, Malengo ya muda mrefu “Long term goals” na malengo ya muda mfupi “short term goals”. Malengo ya muda mrefu ni ilemipango ambayo
inatuchukua muda mrefu kuitekeleza, kamavile ujenzi, elimu binafsi au ya
watoto, kutafuta mwenza wa maisha nk. Malengo ya muda mfupi ni ile mipango
ambayo tunaweza kuitekeleza kwa muda mfupi, kamavile kununua mavazi, kufanya
usafi, kuandaa sherehe nk. Mara nyingi inasemekana
kwamba malengo ya muda mrefu yanaweza kufikiwa kiufanisi ikiwa yale ya muda
mfupi yamekamilishwa vema.
Katika kuweka malengo marazote
jaribu kufikiria yafuatayo;
a)
Nini
ninachotarajia kukifikia au kukipata katika lengo hili? “end product of your goal”, usijiwekee lengo tu bila kupata picha
ya matokeo. Picha ya matokeo yanayoletwa na lengo hilo
inamchango mkubwa sana
katika kuchochea au kudumaza ari yako
kwenye kulifikia lengo husika.
b)
Ni
mikakati na rasilimali gani itakayo tumika katika kulifikia lengo husika. Wengi
hukaa kwenye vikao wakipanga mipango mingi ya kuanzisha miradi fulani bila
kuwaza juu ya mikakati na rasilimali zitakazotumika na mara tu wanapoanza
kutekeleza mipango yao
hukutana na ugumu na ghafla husitisha mradi au kuuahirisha kabisa. Wewe ni
shahidi wa nyumba nyingi zilizoanzwa na kusitishwa, Biashara nyingi
zimefunguliwa kwa nguvu ya soda na ghafla kufungwa, watoto wengi wamejikuta
wakipelekwa shule Fulani walizoziona ni nzuri na gharama na ghafla hawakumaliza
mwaka wakahamishwa kukimbilia unafuu. Haya yote ni mazingira ya watu
wanaojaribu kuweka malengo pasipo kuangalia mikakati au rasilimali zitakazo
hitajika.
c)
Niwatu
gani ambao nitawahitaji katika kulifikia lengo. Ni vizuri kujua kuwa kamwe
hatuwezi kufikia malengo yetu kwa kutegemea jitihada zetu wenyewe, iko sehemu
ambayo lazima utamwitaji mwingine. Wako waliojaribu kuanza mipango yao Fulani wakidhani
hawatamhitaji binadamu yeyote, mara uhitaji ukatokea na kukawa na ulazima wa
baadhi ya watu kuhusishwa, hapo ugumu mkubwa ukaanza. Ni vema kuishi na watu
vizuri maana hujui wapi utamhitaji nani kwa kusudi gani. Wako pia walioshindwa
kufikia malengo yao maana walifanya uchaguzi
mbaya wa nani wa kumhusisha malengo yao.
Sio kila mtu ni mtu sahihi kuhusika katika lengo lako, wako ambao unaweza
kuwaambia tu waelewe nini kinaendelea na sio kushiriki, na pia wapo ambao
waweza kuwahusisha katika mchakato mzima. Ugumu unakuwa kwenye hekima ya kuweza
kutambua nani aelezwe pasipo kushiriki na nani aelezwe na kushiriki. Unaweza
ukafanya uchaguzi mbaya na ukawa na lengo zuri kabisa lakini waliohusishwa
wakaua lengo lako au kulitaifisha.
Faida
za Kujiwekea Malengo
1.
Malengo hutulazimisha katika kuufikia mpango tulioupanga kwa muda muafaka.
2. Hutuwezesha kutambua uwezo na jitihada zetu
na hii hutupa ujasiri katika kulifikia lengo.
3.
Hutuwezesha kuweka mtazamo wetu kwenye matokeo, na sio tu kuwa wenye bidii hewa.
Jinsi gani ya kuutumia muda kiufanisi ili
kufikia malengo yetu
1.
Jitambue kama wewe ni mtu wa asubuhi, mchana au usiku. Kuna watu ambao wanaweza
kufanya kazi kiufanisi wakati wa asubuhi, wengine mchana nawengine usiku,
jitahidi kuweka zile kazi bora na zamuhimu katika muda ambao wewe unakuwa
makini zaidi, hii itakusaidia kuukomboa muda na kuutumia kiufanisi zaidi.
2.
Fahamu jinsi unavyoutumia muda wako na ni mazingira gani yanayokupotezea muda
wako kwa kujua au kwa kutokujua.
3.
Panga ni muda gani unafaa kufanya kazi zenye ubora na ni upi wa kufanya kazi
laini mfano kusoma, kuhesabu fedha, kupasi, kufua, kupanga vitu n.k.
4.
Kula chakula bora, ili kuongeza ubora wa
uwezo wa kufikiri na hivyo kutusaidia
kuzalisha vilivyo bora zaidi.
5.
Ruhusu mwili na akili yako kupumzika baada ya kiwango fulani cha kazi.Wengi
wetu hatuna muda wa kupumzika na hata zinapokuja nyakati za likizo wengine
huziuza likizo zao kwenye ofisi au kampuni zao, tusidhani waliogundua kuwepo kwa
likizo walikuwa wajinga, mwanadamu wakawaida anahitajika kupata mapumziko baada
ya kiwango fulani cha kazi. Wenzetu wa nchi za magharibi wanaamini katika usemi
usemao “rest is not a west of time” kupumzika sio kupoteza muda bali
ni maandalizi ya muda bora zaidi wa baadae. Angalizo; hapa sizungumzii wale
wanaopenda kutumia muda mrefu kupumzika tu pasipo kufanya kazi, hilo ni tatizo.
6.
Epuka kulundika kazi au majukumu hadi yawe ya lazima kufanywa. Panga au jiwekee
muda wakumaliza kazi hizo “deadlines”
za muda mfupi na mrefu ili kukuwezesha kumaliza kazi zako mapema. Usipende
kufanya kazi katika shinikizo “pressure” kwasababu
hatakama utaimaliza hiyo kazi lakini ubora au ufanisi wake hautakuwa
wakuridhisha.
7.
Jingenezee muda mrefu zaidi kwa ajili yako mwenyewe kwa kugawanya majukumu kwa wengine.
Ningumu sana na
haishauriwi kufanya kila kitu mwenyewe. Katika
kugawa majukumu, ni vema tukijifunza kugawa kazi sahihi kwa mtu sahihi
kwa maana yawezekana kabisa kazi sahihi ikapewa mtu asiye sahihi au kazi isiyo
sahihi ikapewa mtu sahihi na kwa hali
zote hizi matokeo lazima yatakuwa mabaya.
Namna
nyingine yakujitengenezea muda wa ziada katika maisha yako ya kilasiku ni kwa
kujaribu kuamka mapema zaidi kuliko kawaida. Mfano, umezoea kuamka saa moja na
kufika ofisini saa mbili kilasiku, na wakati huo unalalamika muda hautoshi na
majukumu ni mengi, nivema ukijitahidi kuamka mapema zaidi ili ikiwezekana uwepo
ofisini saa moja, Lisaa hili lililoongezeka litakusaidia sana kupunguza baadhi ya kazi na mzigo
utapungua taratibu.
Wakati
wowote na katika mazingira yeyote tunatakiwa kukumbuka kuwa, Mtu asiyekuwa na lengo basi analengo la kufeli na kutofanikiwa “Not
having a plan is a proper plan to fail”
Na.
Chris Mauki
Lecturer in Psychology
University of Dar es
salaam
chrismauki57@gmail.com
No comments:
Post a Comment